Virtueel Museum Grimbergen

Kasteel d'Overschie of "de Vorst"
 


Het kasteel d'Overschie Vorstlaan, te Grimbergen

Het kasteel d'Overschie of kasteel de Vorst dateert uit 1904 en ligt aan de Steenpoeldreef in de wijk Rijkenhoek in de Vlaamse gemeente Grimbergen. Het is een ontwerp van architect Octave Flanneau, die ook het Brusselse Egmontpaleis heropbouwde in 1905-1906.

Het terrein waarop het kasteel werd gebouwd, hoorde vroeger toe aan de Norbertijnerabdij en heette toen de Steenpoelen. In de 17e eeuw werd hier de LEDIAANSE zandsteen ontgonnen die onder andere gebruikt werd om de abdijkerk te bouwen. Ook andere gebouwen zoals de Sint-Romboutskathedraal, werden met deze zandsteen opgetrokken.

Rond het kasteel ligt een mooi park, dat de kanunniken aanlegden nadat de steengroeven uitgeput waren. De VIJVER in het park getuigt nog van de vroegere zandsteenwinning die hier plaatsvond. In de 18e eeuw bouwde M. Weemaels een landgoed in het park, dat in het begin van de 20e eeuw door het huidig kasteel werd vervangen.

Barones Isabelle d'Overschie de Neeryssche († 1950), die het Rust- en Verzorgingstehuis Heilig Hart heeft gesticht, werd in het kasteel geboren.

Ten oosten is ook de oude hoeve den Diepen Boomgaard een voormalige vindplaats van zandsteen.

Eclectisch kasteel "d'Overschie" of "de Vorst" opgetrokken circa 1904 naar ontwerp van architect Flanneau, gelegen in het omringend park aan de noordelijke rand van de als vijver aangelegde steenpoel.

Park in gemengde stijl, oorspronkelijk 2 hectare 78 are, rond 1803 aangelegd in een oude steengroeve, uitgebreid tot 3,5 hectare rond 1905, toen het oorspronkelijke landhuis werd vervangen door het huidige kasteel. Aanleg in landschappelijke stijl met slingerende paden gecombineerd met een strak aangelegde 'lepelvijver'.

Historiek

Het omheinde en omhaagde kasteeldomein wordt ten noorden begrensd door de Kruipstraat, ten oosten door de Beukendreef, ten zuiden door de Steenpoeldreef en ten westen door de d'Overschielaan. Het kasteel is centraal gelegen en wordt vooraf gegaan door een haakse langgerekte vijver, een restant van een oude steenpoel. Oostwaarts de geheel ontmantelde tuinierswoning en voormalige moestuin.

Het domein d'Overschie, in 1699 in het register bij het kaartboek van de abdij omschreven als een uitgewonnen 'steenpoel' en in de regio één van de talrijke steengroeven of 'scheisputten' waaruit Lediaanse kalkzandsteen was ontgonnen, was vóór de Franse Revolutie eigendom van de abdij van Grimbergen. De benaming 'Vorst' of 'Vorsch' zou herinneren aan een legende waarbij arbeiders een grote zandsteen in de vorm van een kikvors over de bron legden. De bron en vijver in de as van het kasteel zijn hier nog restanten van. Ook de naam van het kasteel als van enkele omliggende straten verwijzen naar de toenmalige activiteiten. De benaming "Vorst" herinnert aan een legende waarbij arbeiders een grote zandsteen in de vorm van een kikvors over de bron legden. In 1801 werd het domein door de Fransen openbaar verkocht aan Jean-Baptiste Weemaes uit Brussel die er in 1803 een landhuis bouwde. Zijn dochter verkocht het "landhuis met boomkwekerij" aan de familie d'Overschie wiens afstammelingen het nog steeds bewonen. Circa 1904 werd het huidige kasteel opgetrokken naar Frans model volgens de plannen van architect Flanneau. Het verving het eerste kasteel waarvan de funderingen en kelders werden behouden. In het park, grenzend aan de Beukendreef, werd een moestuin met broeikas (heden verdwenen) voorzien. Een jaar later werd de Kruipstraat zo'n 50 meter noordwaarts verlegd waardoor het park achter het kasteel aanzienlijk vergrootte. Circa 1908 werd tegenover de oorspronkelijke ingang, gelegen aan de Steenpoeldreef in de as van het kasteel, een conciërgewoning opgetrokken. Later werd de toegang verplaatst naar de d'Overschielaan. Een deel van het park grenzend aan de Kruipstraat werd in de tweede helft van de 20ste eeuw verkaveld en bebouwd.

Het kasteel

Omstreeks 1904 werd het landhuis van Weemaels afgebroken en vervangen door het huidige kasteel, 9 m meer naar het noorden. De funderingen werden hergebruikt voor de aanleg van een monumentaal dubbel terras tussen de lepelvijver en het kasteelfront. Het bovenste, door een stenen balustrade afgezoomd niveau is tevens het uiteinde van de lus die de op- en afrit vormt. Hiermee verbonden door twee trappen is het lage terras, gedeeltelijk betegeld, gedeeltelijk met rozenperken. In de bakstenen keermuur van dit terras vinden we het natuurstenen rondboogpoortje terug dat voorheen de bron onder het kasteel inkleedde. Het naar buiten sijpelende water wordt opgevangen in een halfrond stenen bekken.

Architect Octave Flanneau, die enkele jaren later ook het kasteel van Wilder te Kampenhout zal verbouwen, ontwierp in opdracht van de baronessen Valentine en Isabelle d'Overschie een eclectisch kasteel met neoclassicistische inslag, aan de parkgevel verrijkt met neorococo elementen, zie het middenrisaliet en ijzeren hekwerk. Het kasteel is gelegen aan de noordelijke rand van de als vijver aangelegde steenpoel, waarbij het hoogteverschil wordt opgevangen door de terrasvormig uitgebouwde funderingen van het oude kasteel. Tegenover het hek buiten het park, aan het uiteinde van de iependreef, werd een portiersloge (Steenpoeldreef nr. 17) gebouwd – een eigenaardige combinatie van een laat-19de-eeuws kantonniers- of boswachtershuisje (ver overkragend afgewolfd zadeldak, uitgesproken verticaal volume) met traditionele architectuurelementen (speklagen, trapgeveltje). Quasi rechthoekige volume met een verdiepte centrale inkompartij van zeven traveeën breed en vijf traveeën diep twee bouwlagen en een souterrain onder een leien pseudo-mansardedak. Natuurstenen lijstgevels met belijnende hoeklisenen en zware horizontaliserende cordons. Beluikte en getoogde vensters in geriemde omlijstingen, deels getralied. De houten T-vensters met roedeverdeling bleven bewaard.

M VD /SD
 


kasteel "d'Overschie" of "de Vorst"

kasteel "d'Overschie" of "de Vorst" vroeger