|
Sint-Amanduskerk van Strombeek-Bever
Deze kerk is gebouwd tussen 1869 en 1895, naar ontwerp van de Antwerpse
provinciale architect E. Gife (1819-1890) ter vervanging van de 18de-eeuwse
kerk. Thans omgeven door een laag omheiningsmuurtje met trap in het noordoosten
en het zuidoosten.
In 1933 verdween het omringende kerkhof en in 1938 is ook het oude kerkhof aan
de kerkingang zodanig verkleind dat men de straat kon verbreden. Een nieuwe muur
en eretrap zijn toen opgetrokken, waarin men naast de rechtersteunbeer van het
inkomportaal de vermelding "ANNO 1938" verwerkte en naast de linkersteunbeer het
jaartal "1638". Vermoedelijk werden de stenen met inscripties "ANNO" en "1638"
gerecupereerd van de voormalige kerkhofmuur.
De grafsteen van Henri Van der Noot (1731-1827) (zie De Villegas de
Clercampstraat nr. 12) die zich aan de ingang van de oude kerk bevond werd
achter het koor tegen de omheiningsmuur van de pastorie geplaatst.
Links van het portaal staat een beschilderd metalen Heilig Hartbeeld op hoge
hardstenen sokkel. Aan de voorzijde staat het opschrift "H. HART VAN JEZUS -
KONING DER HUISGEZINNEN" en aan de achterzijde J. DECHIN / PROPRIETE PROHVOST
DENONVILLIERS". De sokkel draagt het opschrift "STROMBEEK-BEVER / AAN HET H.
HART / -1934-" en de inscriptie G. MERTENS / EN ZONEN".
De eerste bidplaats zou volgens de traditie gesticht zijn door de Heilige
Amandus in de zevende eeuw op de grondvesten van een Romeins gebouw. In de
tiende of elfde eeuw werd het kerkje omgevormd tot eigenkerk van de plaatselijke
heren. Circa 1250 werd vermoedelijk een eenvoudig romaans kerkje opgericht, dat
in de loop der eeuwen meermaals verbouwd werd. Tussen 1739 en 1749 werd de kerk
herbouwd en voorzien van een nieuw koor en sacristie. Nog een eeuw later werden
twee zijbeuken toegevoegd naar ontwerp van L. Spaak (1834).
In 1869 werd de oude kerk afgebroken, waarbij Romeinse resten in de funderingen
werden gevonden, zie gemeente-inleiding. Een nieuw gebedshuis werd opgericht
naar ontwerp van architect E. Gife (Antwerpen). Door diverse problemen zoals
slecht uitgevoerde werken en geldgebrek is de bouw in 1872 stopgezet : slechts
het koor, de kruisbeuk en twee sacristieën waren afgewerkt.
In 1882 werden de werken verder gezet, maar al gauw bleken er
stabiliteitsproblemen te zijn en moesten zes pilaren aan de linkerzijde
heropgebouwd worden. Gife liet zich in 1883 vervangen door architect G. Hansotte,
die de bouw van de kerk tot een goed einde bracht. Vóór 1893 werd het
kerkinterieur beschilderd naar ontwerp van de architecten Bilmeyer en Van Riel
(Antwerpen). Op 2 oktober 1895 werd de kerk dan plechtig ingezegend. In 1936
werd het pleisterwerk hersteld en gewit en van een lambrisering in eternit
voorzien.
Bij de laatste reinigings- en restauratiewerken in 2001 werden onder meer de
knipvoegen verwijderd en door een lichte platte voeg vervangen. Waardoor het
contrasterende effect tussen het donkere baksteenmetselwerk en de witte
kalkzandstenen omlijstingen grotendeels verloren ging.
Het is een niet-geörienteerde driebeukige kruisbasiliek, opgetrokken uit donkere
baksteen, met gebruik van contrasterende witte steen voor onder meer de sokkel,
omlijstingen, afzaten, en sierelementen onder leien zadel- en lessenaarsdaken.
De plattegrond vertoont een aan noordoostzijde ingebouwde toren, geflankeerd
door de doopkapel (heden rouwkapel) en een berging, een driebeukig schip van
vier traveeën, een transept van twee rechte traveeën met vlakke sluiting en aan
zuidwestzijde een koor van drie rechte traveeën met driezijdige sluiting,
geflankeerd door een sacristie en bergruimte.
In het westelijke oksel van koor en transept is de Sint-Amandskapel en de
Onze-Lieve-Vrouwkapel staat ten zuiden. De kerk vertoont een homogeen neogotisch
uitzicht met een aan noordoostzijde ingebouwde vierkante toren van vijf
geledingen onder een leien spits; verjongende, versneden hoeksteunberen
benadrukken het rijzige karakter.
De St.-Amanduskerk heeft een fraai neogotisch uitgewerkt toegangsportaal,
bestaande uit een rechthoekige deur met geprofileerde lateiconsolen, gevat in
een meervoudig geprofileerde en verdiepte spitsboogomlijsting die wordt bekroond
door een wimberg met hogels, een kruisbloem en vierpasmotieven. Het tympaan is
versierd met een hoogreliëf van de Heilige Amandus met op de achtergrond enkele
pelgrims en de oude Sint-Amandskerk alsook een banderol met het chronogram "SANCTO
AMANDO SACRA PULCHIOR PRIORE EXURGO" (1872). Een bekronend spitsboogvenster, met
neogotisch maaswerk en hogerop twee lancetvensters en het torenuurwerk; de
spitsbogige galmgaten zijn uitgewerkt als dakvensters met contrasterende
hoekkettingen. Het schip met basilikale opstand wordt evenals de rest van de
kerk geritmeerd door al dan niet versneden steunberen waartussen
spitsboogvensters met neogotisch maaswerk in een witstenen omlijsting.
Het noordwestelijk portaal is gelijkaardig opgevat als het hoofdportaal doch in
een soberdere uitvoering en zonder wimberg. Het tympaan bevat een driepas.
Tegen het koor bevinden zich nog enkele hardstenen grafstenen uit het einde van
de 19de en begin 20ste eeuw.
Bepleisterd en witgeschilderd interieur met een sterke verticaliserende
ruimtewerking. De heldere ruimte wordt gestructureerd door een hoge
geprofileerde spitsboogarcade op bundelpijlers met veelhoekige geschilderde
sokkel en dito bladkapiteel. De kruisribgewelven vertonen bakstenen
gewelfvlakken en bepleisterde ribben die samen met de gordelbogen gestut worden
door hoge schalken die verticaal effect ondersteunen.
Mobilair.
Beeldhouwwerken : geschilderde gekruisigde Christus, 19de eeuw, stijl 17de eeuw,
hout; in 1889 voorzien van een nieuw kruis met opschrift door De Boeck en Van
Wint (Antwerpen); gepolychromeerde beelden van de Heilige Isidorus en de Heilige
Antonius, beiden door J. De Martelaere (Brussel), hout, 1897; gepolychromeerde
Sint-Jozef, hout, 1898; gepolychromeerde Onze-Lieve-Vrouw met Kind, door De
Boeck en Van Wint (Antwerpen), 1889, hout; gepolychromeerde Heilige Amandus,
toegeschreven aan De Boeck en Van Wint (Antwerpen), 1893, hout; kruisweg door De
Boeck en Van Wint (Antwerpen), 1880, steen.
Meubilair: twee neogotische biechtstoelen waarvan één gedateerd 1889; twee
neogotische koorgestoelten met wapenschilden van de schenkers, door P. Daems
(Turnhout) naar ontwerp van Bilmeyer en Van Riel (Antwerpen), heden gebruikt als
afsluiting in het koor, circa 1890; eclectische doopvont, tweede helft 19de
eeuw, hardsteen en hout; zes Thonetstoelen met groene lederen zitting.
Kwaliteitsvolle figuratieve glasramen met heiligentaferelen uit de periode
1872-1949, onder meer van Samuel Coucke en zoon (Brugge), van Gust Ladon (Gent),
het atelier Janssens en Stalins (Antwerpen), van L. en J. Struys (Brugge), van
F. Crickx (Brussel) en van J. Jacobs (Laken).
Orgel door Loret (Laken), 1890, volledig hersteld in 1921 en uitgebreid in 1942,
is nu vooraan in de kerk geplaatst.
Bron: Van Damme M. met medewerking van Debacker I. & Boekstal P. 2005:
Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente
Grimbergen, Deelgemeenten Grimbergen, Beigem, Humbeek en Strombeek-Bever, Bouwen
door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB4, (onuitgegeven werkdocumenten).
Auteur: Van Damme, Marjolijn
|
